«بسم اللَّهالرحمن الرحيم»
چگونه يك گزارش كتاب[1] بنويسيم؟![2]
اگر دوست داريد با يك روش علمي و هنجارمند گزارش نويسي كتاب آشنا شويد، تلاش كنيد گام هاي زير را (به عنوان يك راهنماي عمومي) يكي پس از ديگري پشت سر گذاريد. اين گام ها با توجه به موقعيتها و انواع گوناگون نوشته ها دنبال مي شود اما شما بسته به نوع گزارشى كه بايد تهيه كنيد، ممكن است برخي از اين مراحل را حذف نماييد. پيش از هر چيز دانش پژوه بايد بداند كه استاد وي انتظار ارائه ي چه نوع گزارشى را از او دارد. توجه به چگونگي انتظار او گام نخستين پيش از آغاز تمامي اين گام ها است. با هم اين گام ها را دنبال مي كنيم:
1. پيش از هر كار اطلاعات كتابشناختى[3] را به اين ترتيب ارائه نمائيد:
نام خانوادگي و نام نويسنده، (تاريخ نشر)، عنوان كامل به همراه عنوان فرعى كتاب (به صورت پررنگ و خميده)، ويراستار يا مترجم (اگر داشته باشد)، (چاپ) اگر داشته باشد، {مثلا بازبينى و چاپ سوم}، مكان نشر: ناشر و تعداد صفحات.
2. روايي و اعتبار[4] مطالب را مورد توجه قرار دهيد. آيا مطالب متقن و به روز[5] است؟ نويسنده كيست؟
الف) مليت و پيشينه ي علمي او چيست؟ ب) كارهاى ديگر وي؛ ج) اعتبار و اشتهار[6] نويسنده
3. آيا شرايطى مهم يا روشنگر در رابطه با نگارش كتاب وجود دارد؟ منابع مطالب نويسنده چيست؟
4. اين كتاب، چه نوع كتابى است؟ (تاريخى، سفرنامه، نقد ادبى، زندگىنامه و مانند آن)، ارتباط كتاب با زمينه خاص مورد علاقه خود را بيان كنيد. ارتباطش را با جنبههاى ديگر موضوع و با زمينههاى ديگر به اختصار تبيين كنيد.
5. موضوع كتاب چيست؟
6. هدف نويسنده از نوشتن كتاب و محدوديت هايي كه وي بر موضوع بار كرده است كدام است؟ آيا كتاب، نوشته اي علمى است يا عوامپسند؟ آيا كتاب عرصه ي محدودى[7] را پوشش مىدهد يا يك پژوهش كلي و عمومي[8] است؟ مخاطبان كتاب چه كسانى هستند؟ آيا براى كارشناسان، دانش جويان يا توده ي مردم و يا براي چند دسته مخاطب نوشته شده است؟
7. موضوع و درونمايه كتاب[9] چيست؟ برداشت اصلى نويسنده از مطالب چه مىباشد؟ ايده ي اصلى كتاب را به صورت جداگانه بررسى كنيد. براى توضيح ايده ي اصلي از مقدمه و نتيجه به عنوان الگوهاى راهنما استفاده نماييد. سپس هنگام خواندن، تلاش كنيد هرگونه جرح و تعديل[10] يا تفصيلي[11] كه نويسنده بر موضوع و ايده ي اصلي داشته است، مشخص كنيد.
8. اگر نويسنده در ارتباط با مطالب پيشفرضهاى آشكار و پنهاني[12] داشته است، آنها كدام است؟
9. نويسنده چه روش يا روشهايى را براى سازمان دهي مطالب به كار گرفته است؟ ساختار كلى كتاب را توصيف و برجسته كنيد.
9.الف) الگوى اساسى شكلگيرى و پردازش مطالب كتاب چيست؟
ب) كتاب به چند بخش تقسيم شده است؟ آيا اين تقسيمبندى، معتبر و منطقى بهنظرمىآيد؟
ج) آيا كتاب پيوست، كتابنامه، يادداشت و فهرست دارد؟
10 ارزيابي و تحليل خود را از فهرست مطالب[13] آغاز كنيد و دريابيد اين فهرست چه چيزى را بيان مىكند؟ (البته در صورتى كه اين فهرست در دسترس باشد)؛ با بازشناسى ديگر ويژگىهاى ساختارى كتاب در جريان خواندن، ارزيابي و تحليل خود را كيفي كنيد.
11 فشرده اي از نكات اصلى و مفاهيم كليدى را ارائه نماييد. يادداشتهاى خود را در هنگام خواندن با جديت خلاصه كنيد و آن را با ترتيبى كه نويسنده دنبال نموده است، تطبيق و تأييد كنيد. چه بسا شما فهرستى از نكات اصلى كتاب تهيه كنيد كه چارچوب كلى براى توضيح مطالب باشد.
12 نويسنده براى ابراز يا دفاع از استدلالهاى خود، از چه نوع دادههايى[14] استفاده نموده است؟ از دادهها چگونه براى استدلال بر يك مورد استفاده كرده است؟ آيا شيوههاى جايگزين براى استدلال با همين دادهها سراغ داريد؟
13 نكات بسيار مهم و ويژگىهاى پردازش مطالب را به ويژه با استفاده سنجيده از شيوه ي نقل قول[15] توضيح دهيد.
14 نويسنده در چه جنبههايى، از ديدگاهها و موضع گيري هاى ديگر خود كه به همين مسأله مربوط بوده است، پيروى يا اجتناب كرده است؟
15 به طور فشرده بگوييد آيا معتقديد كه نويسنده در پيوند مطالب و اهداف كتاب موفق بوده است؟ آيا هدف كتاب بدست آمده است؟ آيا كتاب پيش داوري ناموجه هم دارد؟ آيا نويسنده حقايق مهمي را از قلم انداخته، يا بر مسائلى كه ويژگىهاى نسبتا كمى دارند، تأكيد بيش از اندازه نموده است؟ آيا استدلالهاي وي متقن است؟ مشخص كنيد كدام يك از مسائل يا اهداف كتاب به طور مؤثر حل شده و كدام يك حل ناشده رها شده است؟ در مورد دومي، بگوييد نويسنده از كدام ناكامى يا شكست خود، آگاه بوده است؟
16 صرف نظر از هدف دنبال شده، بيان كنيد كه آيا كتاب داراي سبك نوشتاري هموار و مؤثر بوده است؟
17 آيا كتاب مسائل و موضوعاتى را براى بررسى و پژوهش بيشتر، پيشنهاد كرده است؟
نكات كليدي هنگام تهيه ي گزارش:
اهميت ديدگاه شخصي شما[16]
در صورتى كه كتاب اثر چشمگيري بر شما داشته است، مىتوانيد در مورد واكنش و نظرتان به طور فشرده بحث كنيد. همچنين مىتوانيد ارزش كتاب را از نگاه خودتان بيان نموده، و بگوييد آيا با اين ارزش گذاري موافقيد؟ البته بهتر است اين ارزيابى را در پايان بياوريد.
با دقت خواندن كتاب
پيش از آماده كردن گزارش خود، كتاب را به دقت بخوانيد.
مهارت استدلال هنگام خواندن كتاب[17]
مهارت شما در خواندن و استدلال شامل توانايى دنبال نمودن خط فكرى نويسنده، توانايى ديدن ارتباط بين ايدههاي او، توانايى برقرارى ارتباط بين ايدههاي نويسنده با تجربه شخصى خود و توانايى ارزيابى آنها به صورت موشكافانه[18] و هوشمندانه[19] است.
خواندن ناقدانه[20]
بكوشيد موشكافانه بخوانيد، به ويژه اگر موضوع كتاب بحثانگيز باشد؛ از نكات قوت و ضعف جستجو نماييد. ممكن است گاهى اوقات دوست داشته باشيد قضاوت نويسنده را با قضاوت نويسنده ديگر در رابطه با همين موضوع مقايسه كنيد. خوانندگان دقيق بايد به استفاده احتمالي نويسنده از شيوههاى جانبدارانه[21] داشته باشند.
پرهيز از سرسري خواندن
در برابر وسوسه ي سرسرى خواندن[22] جمله ها يا عبارت ها ي دراز و پيچيده كه چه بسا هنگام تفسير نيازمند خواندن دوباره است، به ويژه در جاهايي كه اين جمله ها و عبارت ها بسيار مهم و حياتي است، مقاومت كنيد. در جستجوى معناي كلماتى كه نفهميده ايد، باشيد. تا آخر بخوانيد: از پذيرش يا رد حقايق از هم گسسته و داوري هايى نويسنده پيش از ادامه و خواندن تمامي يك كتاب، بپرهيزيد.
[1] Book report
[2] خواننده ي گرانقدر! اين شيوه ي گزارش نويسي كتاب از راهنماي كتابخانه ي مك لنن ـ ردپث
(McLennan-Redpath Library Guide)، در دانشگاه مك گيل (McGill University)، واقع در شهر مونترال كشور كانادا تهيه شده است. كتابخانه ي مك لنن اين شيوه ي گزارش نويسي را در سال 1996 ارائه كرده است. از اين روي، بهتر است اصلاحات احتمالي بعدي در نسخه هاي اخير ديده شود.
Humanities & Social Sciences Library, McLennan – Redpath, McGill, Library Guide: Writing a Book Report, January 1996.
تهيه شده در واحد درس روش شناسي پژوهش در علوم انساني و اجتماعي، دكتر عباسعلي شاملي، مؤسسه ي آموزشي و پژوهشي امام خميني (قدس سرّه الشريف)، گروه علوم تربيتي خرداد ماه 1382. اين قسمت، پس از آن كه به سيله ي يكي از دانش پژوهان اين مؤسسه جناب آقاي مبين صالحي از انگليسي به فارسي برگردان شده توسط خودم تطبيق، بازبيني و بازنويسي شده است. (شاملي)
[3] Bibliographical information
[4] Reliability
[5] Up-to-date
[6] Reputation
[7] Narrow area
[8] Survey
[9] Theme of the book
[10] Modification
[11] Elaboration
[12] Explicit or implicit assumptions
[13] Table of contents
[14] Kinds of data
[15] Quotation
[16] Importance of your personal opinion
[17] Reasoning skill in reading
[18] Critically
[19] Intelligently
[20] Reading critically
[21] Slanting techniques
[22] Temptation to skip over
چگونه يك گزارش كتاب[1] بنويسيم؟![2]
اگر دوست داريد با يك روش علمي و هنجارمند گزارش نويسي كتاب آشنا شويد، تلاش كنيد گام هاي زير را (به عنوان يك راهنماي عمومي) يكي پس از ديگري پشت سر گذاريد. اين گام ها با توجه به موقعيتها و انواع گوناگون نوشته ها دنبال مي شود اما شما بسته به نوع گزارشى كه بايد تهيه كنيد، ممكن است برخي از اين مراحل را حذف نماييد. پيش از هر چيز دانش پژوه بايد بداند كه استاد وي انتظار ارائه ي چه نوع گزارشى را از او دارد. توجه به چگونگي انتظار او گام نخستين پيش از آغاز تمامي اين گام ها است. با هم اين گام ها را دنبال مي كنيم:
1. پيش از هر كار اطلاعات كتابشناختى[3] را به اين ترتيب ارائه نمائيد:
نام خانوادگي و نام نويسنده، (تاريخ نشر)، عنوان كامل به همراه عنوان فرعى كتاب (به صورت پررنگ و خميده)، ويراستار يا مترجم (اگر داشته باشد)، (چاپ) اگر داشته باشد، {مثلا بازبينى و چاپ سوم}، مكان نشر: ناشر و تعداد صفحات.
2. روايي و اعتبار[4] مطالب را مورد توجه قرار دهيد. آيا مطالب متقن و به روز[5] است؟ نويسنده كيست؟
الف) مليت و پيشينه ي علمي او چيست؟ ب) كارهاى ديگر وي؛ ج) اعتبار و اشتهار[6] نويسنده
3. آيا شرايطى مهم يا روشنگر در رابطه با نگارش كتاب وجود دارد؟ منابع مطالب نويسنده چيست؟
4. اين كتاب، چه نوع كتابى است؟ (تاريخى، سفرنامه، نقد ادبى، زندگىنامه و مانند آن)، ارتباط كتاب با زمينه خاص مورد علاقه خود را بيان كنيد. ارتباطش را با جنبههاى ديگر موضوع و با زمينههاى ديگر به اختصار تبيين كنيد.
5. موضوع كتاب چيست؟
6. هدف نويسنده از نوشتن كتاب و محدوديت هايي كه وي بر موضوع بار كرده است كدام است؟ آيا كتاب، نوشته اي علمى است يا عوامپسند؟ آيا كتاب عرصه ي محدودى[7] را پوشش مىدهد يا يك پژوهش كلي و عمومي[8] است؟ مخاطبان كتاب چه كسانى هستند؟ آيا براى كارشناسان، دانش جويان يا توده ي مردم و يا براي چند دسته مخاطب نوشته شده است؟
7. موضوع و درونمايه كتاب[9] چيست؟ برداشت اصلى نويسنده از مطالب چه مىباشد؟ ايده ي اصلى كتاب را به صورت جداگانه بررسى كنيد. براى توضيح ايده ي اصلي از مقدمه و نتيجه به عنوان الگوهاى راهنما استفاده نماييد. سپس هنگام خواندن، تلاش كنيد هرگونه جرح و تعديل[10] يا تفصيلي[11] كه نويسنده بر موضوع و ايده ي اصلي داشته است، مشخص كنيد.
8. اگر نويسنده در ارتباط با مطالب پيشفرضهاى آشكار و پنهاني[12] داشته است، آنها كدام است؟
9. نويسنده چه روش يا روشهايى را براى سازمان دهي مطالب به كار گرفته است؟ ساختار كلى كتاب را توصيف و برجسته كنيد.
9.الف) الگوى اساسى شكلگيرى و پردازش مطالب كتاب چيست؟
ب) كتاب به چند بخش تقسيم شده است؟ آيا اين تقسيمبندى، معتبر و منطقى بهنظرمىآيد؟
ج) آيا كتاب پيوست، كتابنامه، يادداشت و فهرست دارد؟
10 ارزيابي و تحليل خود را از فهرست مطالب[13] آغاز كنيد و دريابيد اين فهرست چه چيزى را بيان مىكند؟ (البته در صورتى كه اين فهرست در دسترس باشد)؛ با بازشناسى ديگر ويژگىهاى ساختارى كتاب در جريان خواندن، ارزيابي و تحليل خود را كيفي كنيد.
11 فشرده اي از نكات اصلى و مفاهيم كليدى را ارائه نماييد. يادداشتهاى خود را در هنگام خواندن با جديت خلاصه كنيد و آن را با ترتيبى كه نويسنده دنبال نموده است، تطبيق و تأييد كنيد. چه بسا شما فهرستى از نكات اصلى كتاب تهيه كنيد كه چارچوب كلى براى توضيح مطالب باشد.
12 نويسنده براى ابراز يا دفاع از استدلالهاى خود، از چه نوع دادههايى[14] استفاده نموده است؟ از دادهها چگونه براى استدلال بر يك مورد استفاده كرده است؟ آيا شيوههاى جايگزين براى استدلال با همين دادهها سراغ داريد؟
13 نكات بسيار مهم و ويژگىهاى پردازش مطالب را به ويژه با استفاده سنجيده از شيوه ي نقل قول[15] توضيح دهيد.
14 نويسنده در چه جنبههايى، از ديدگاهها و موضع گيري هاى ديگر خود كه به همين مسأله مربوط بوده است، پيروى يا اجتناب كرده است؟
15 به طور فشرده بگوييد آيا معتقديد كه نويسنده در پيوند مطالب و اهداف كتاب موفق بوده است؟ آيا هدف كتاب بدست آمده است؟ آيا كتاب پيش داوري ناموجه هم دارد؟ آيا نويسنده حقايق مهمي را از قلم انداخته، يا بر مسائلى كه ويژگىهاى نسبتا كمى دارند، تأكيد بيش از اندازه نموده است؟ آيا استدلالهاي وي متقن است؟ مشخص كنيد كدام يك از مسائل يا اهداف كتاب به طور مؤثر حل شده و كدام يك حل ناشده رها شده است؟ در مورد دومي، بگوييد نويسنده از كدام ناكامى يا شكست خود، آگاه بوده است؟
16 صرف نظر از هدف دنبال شده، بيان كنيد كه آيا كتاب داراي سبك نوشتاري هموار و مؤثر بوده است؟
17 آيا كتاب مسائل و موضوعاتى را براى بررسى و پژوهش بيشتر، پيشنهاد كرده است؟
نكات كليدي هنگام تهيه ي گزارش:
اهميت ديدگاه شخصي شما[16]
در صورتى كه كتاب اثر چشمگيري بر شما داشته است، مىتوانيد در مورد واكنش و نظرتان به طور فشرده بحث كنيد. همچنين مىتوانيد ارزش كتاب را از نگاه خودتان بيان نموده، و بگوييد آيا با اين ارزش گذاري موافقيد؟ البته بهتر است اين ارزيابى را در پايان بياوريد.
با دقت خواندن كتاب
پيش از آماده كردن گزارش خود، كتاب را به دقت بخوانيد.
مهارت استدلال هنگام خواندن كتاب[17]
مهارت شما در خواندن و استدلال شامل توانايى دنبال نمودن خط فكرى نويسنده، توانايى ديدن ارتباط بين ايدههاي او، توانايى برقرارى ارتباط بين ايدههاي نويسنده با تجربه شخصى خود و توانايى ارزيابى آنها به صورت موشكافانه[18] و هوشمندانه[19] است.
خواندن ناقدانه[20]
بكوشيد موشكافانه بخوانيد، به ويژه اگر موضوع كتاب بحثانگيز باشد؛ از نكات قوت و ضعف جستجو نماييد. ممكن است گاهى اوقات دوست داشته باشيد قضاوت نويسنده را با قضاوت نويسنده ديگر در رابطه با همين موضوع مقايسه كنيد. خوانندگان دقيق بايد به استفاده احتمالي نويسنده از شيوههاى جانبدارانه[21] داشته باشند.
پرهيز از سرسري خواندن
در برابر وسوسه ي سرسرى خواندن[22] جمله ها يا عبارت ها ي دراز و پيچيده كه چه بسا هنگام تفسير نيازمند خواندن دوباره است، به ويژه در جاهايي كه اين جمله ها و عبارت ها بسيار مهم و حياتي است، مقاومت كنيد. در جستجوى معناي كلماتى كه نفهميده ايد، باشيد. تا آخر بخوانيد: از پذيرش يا رد حقايق از هم گسسته و داوري هايى نويسنده پيش از ادامه و خواندن تمامي يك كتاب، بپرهيزيد.
[1] Book report
[2] خواننده ي گرانقدر! اين شيوه ي گزارش نويسي كتاب از راهنماي كتابخانه ي مك لنن ـ ردپث
(McLennan-Redpath Library Guide)، در دانشگاه مك گيل (McGill University)، واقع در شهر مونترال كشور كانادا تهيه شده است. كتابخانه ي مك لنن اين شيوه ي گزارش نويسي را در سال 1996 ارائه كرده است. از اين روي، بهتر است اصلاحات احتمالي بعدي در نسخه هاي اخير ديده شود.
Humanities & Social Sciences Library, McLennan – Redpath, McGill, Library Guide: Writing a Book Report, January 1996.
تهيه شده در واحد درس روش شناسي پژوهش در علوم انساني و اجتماعي، دكتر عباسعلي شاملي، مؤسسه ي آموزشي و پژوهشي امام خميني (قدس سرّه الشريف)، گروه علوم تربيتي خرداد ماه 1382. اين قسمت، پس از آن كه به سيله ي يكي از دانش پژوهان اين مؤسسه جناب آقاي مبين صالحي از انگليسي به فارسي برگردان شده توسط خودم تطبيق، بازبيني و بازنويسي شده است. (شاملي)
[3] Bibliographical information
[4] Reliability
[5] Up-to-date
[6] Reputation
[7] Narrow area
[8] Survey
[9] Theme of the book
[10] Modification
[11] Elaboration
[12] Explicit or implicit assumptions
[13] Table of contents
[14] Kinds of data
[15] Quotation
[16] Importance of your personal opinion
[17] Reasoning skill in reading
[18] Critically
[19] Intelligently
[20] Reading critically
[21] Slanting techniques
[22] Temptation to skip over
No comments:
Post a Comment